Czego się dowiedzieliśmy?

Wnioski związane z procesem inspekcji i raportem:

- szkoccy inspektorzy podczas inspekcji odpowiadają na trzy kluczowe pytania, skupiają się na najważniejszych kwestiach

- przed inspekcją dostają raport z ewaluacji wewnętrznej i bazują na nim prowadząc inspekcję

- w Szkockich raportach (po inspekcji), które są upubliczniane zaobserwowaliśmy duży stopień ogólności. Raport jest krótszy, w jasny i przystępny sposób prezentuje osiągnięcia szkoły. Powinniśmy się na nim wzorować

- najlepsi dyrektorzy są zapraszani do uczestniczenia w inspekcjach (w roli członka zespołu). Jest to ważne z punktu widzenia rozwoju dyrektora (w czasie inspekcji jest ekspertem i może dzielić się swoim doświadczeniem z inspektorami i dyrektorami wizytowanych szkół)

- w trakcie inspekcji szkoccy inspektorzy obserwują 50-60 zajęć. Więcej obserwacji lekcji może przyczynić się do zmiany postrzegania przez nauczycieli swojej roli (patrzenie na proces z perspektywy ucznia). Potwierdza to słuszność kierunku doskonalenia procedur ewaluacji w Polsce.

Wnioski w odniesieniu do systemu edukacji:

- patrzenie na proces z perspektywy ucznia i jego osiągnięć . W Polsce cały czas patrzy się na proces nauczania i na nauczyciela. Takie odwrócenie perspektywy przydałoby się w naszym systemie

Wnioski na temat świadomość i odpowiedzialność za proces poprawy jakości

- zmiany które dokonały się w Szkocji to zmiany mentalne (nauczyciele mają powołanie i są dumni z tego że uczą innych, dzięki temu cały czas chcą poprawiać jakość), a poprawiając jakość  budują kapitał na przyszłość. Świadomość własnej roli sprawia, że nauczyciele podejmują działania naprawcze i systematycznie prowadzą autoewaluację. Warto pamiętać, że proces zmiany w Szkocji, trwa już ponad 30 lat

Relacje z wizyty:

5 czerwca 2012

Rozpoczęła się wizyta studyjna Kuratorów Oświaty w Edynburgu. Podczas spotkania organizacyjnego rozmawialiśmy o celach i oczekiwaniach związanych z wizytą. Uczestnicy podkreślali, że chcieliby dowiedzieć się więcej na temat szkockiego systemu edukacji (m.in.: jakie są jego elementy, jak wygląda praca nauczycieli, jak zarządzane są szkoły) i ewaluacji (co robią Szkoci aby poprawiać jakość raportów, jak wspierają szkoły w poprawie jakości ich pracy).
Podczas spotkania uczestnicy zastanawiali się również z jakich powodów i z jaką częstotliwością Szkoci wprowadzają zmiany w systemie ewaluacji.
Uczestnicy podkreślali, że podczas wizyty będą zwracali uwagę na dobre praktyki, aby później spróbować je przenieść na grunt polski.

Kolejnym elementem programu wizyty było spotkanie z profesorem Tonym Townsendem z Uniwersytetu w Glasgow. Pierwsza części prezentacji dotyczyła szeroko rozumianej zmiany. Profesor podkreślał fakt konieczności uświadomienia sobie, że żyjemy w nieustannie zmieniającej się rzeczywistości, dlatego musimy stale doskonalić jakoś oświaty, by móc przygotować młodych ludzi do życia w nieprzewidywalnych warunkach. Ponadto musimy odejść od obecnego sposobu zarządzania na rzecz kreowania i wspierania procesu uczenia się uczniów, jak również całej społeczności szkolnej.
Podczas wspólnej dyskusji przypomnieliśmy sobie znaczenie dialogu, który pozwala spojrzeć na proces uczenia się z różnych perspektyw (nie tylko z perspektywy nauczyciela).
Wykład dostarczył wielu ciekawych tematów do dyskusji. Jedna z refleksji dotyczyła nabycia umiejętności efektywnego wprowadzania zmiany. Jest to jeden z obszarów, który musimy jeszcze udoskonalić. Przyglądając się procesowi zarządzania zmianą, doszliśmy do wniosku, że jeśli faktycznie chcemy zmienić świat to musimy zacząć od zmiany samych siebie.

6 czerwca 2012

W drugim dniu wizyty studyjnej mieliśmy okazję odwiedzić Education Scotland. Podczas kilkugodzinnego spotkania z Anną Boni i Alasdairem Eadie  - szkockimi inspektorami, zostaliśmy zapoznani z systemem ewaluacji w Szkocji.

Na początku Alasdair zaprezentował nam hierarchiczny podział instytucji odpowiadających za organizację systemu edukacji, na których czele stoi szkocki parlament, rząd oraz podległy im Education Scotland - nowa instytucja, powołana 1 lipca ubiegłego roku. Jej głównymi zadaniami jest ocena jakości pracy szkoły i wspieranie procesu uczenia się przez całe życie. Education Scotland powstało na skutek połączenia kilku instytucji m.in. Learning and Teaching Scotland oraz HMIE. Uznano, że będzie to dobrym rozwiązaniem, by wspólnie skupić się na podnoszeniu jakości nauczania w Szkocji.

Motto organizacji brzmi „Zmiana życia poprzez uczenie się” (Tranforming lives through learning). Dlatego też misją ES jest wychodzenie naprzeciw oczekiwaniom młodego pokolenia i wyposażenie go w umiejętności, niezbędne do funkcjonowania w nieustannie zmieniającej się rzeczywistości. Będzie to możliwe tylko wówczas, gdy nauczyciele dowiedzą się czym jest uczenie się i zrozumieją jego istotę. Ponadto nie uda się tego dokonać, jeśli wszyscy nie będą współpracować w zakresie doskonalenia jakości pracy szkoły. Wiedząc, jak ważne jest wizjonerskie podejście do edukacji i przygotowywanie młodzieży do życia w przyszłości, a także by podnosić standardy edukacji i zmniejszać nierówności społeczne w Szkocji opracowano i wprowadzono „Program nauczania do doskonałości” (Curriculum for Excellence). Ma on pomóc przygotować młodych ludzi do wykonywania zawodów, które w chwili obecnej jeszcze nie istnieją, do używania technologii, które jeszcze nie zostały odkryte i do radzenia sobie z problemami, których uczniowie nie są jeszcze świadomi. Ponadto podstawową kwestią jest bazowanie na opinii uczniów i stawianie ich w centrum, szkoły bowiem są tworzone właśnie dla nich, należy zatem dołożyć wszelkich starań, by pamiętać, że to oni są najważniejsi.

Kolejną kwestią omówioną przez Alasdaira były cele inspekcji w Szkocji, czyli wspieranie szkoły w samodoskonaleniu, ocena jej możliwości do poprawy jakości, zapewnienie społeczeństwa, że spełnia ona standardy edukacyjne, jak również dostarczenie informacji o funkcjonowaniu szkoły i faktycznym stanie edukacji w Szkocji. Alasdir podkreślił, iż by móc podnosić jakość kształcenia, muszą być spełnione trzy warunki: musi istnieć współpraca pomiędzy szkołami, które dokonują autoewaluacji, i wspierającymi je lokalnymi władzami, a także kontrola tych działań i wsparcie ze strony inspektorów. Inspektorzy wierzą, że istnieje wiele dróg dojścia do celu, zdobycia umiejętności niezbędnych w życiu, dlatego też szkoły mogą dowolnie tworzyć swoje programy nauczania i same decydować o tym, jak pracują.  Podczas inspekcji inspektorzy starają się odpowiedzieć na trzy kluczowe pytania: jak uczą się dzieci i jakie osiągają wyniki?; jak szkoła wspiera uczniów w uczeniu się?; jakie działania podejmuje szkoła na rzecz poprawy jakości swej pracy?

W szkockim systemie ewaluacji zrezygnowano z kontroli na rzecz doskonalenia jakości pracy szkoły i wspierania jej działań w tym zakresie.

W kolejnej części prezentacji, Anna Boni starała się pokazać nam, jak wygląda praca inspektora w szkole podstawowej i średniej. Omówiła przebieg inspekcji, działania podejmowane przed jej przeprowadzeniem, a także po niej. Dodatkowo dowiedzieliśmy się, że zespoły przeprowadzające ewaluację w szkockiej szkole liczą od 5 do 7 osób, w zależności od rodzaju szkoły. Pozwala to bardziej kompleksowo i szczegółowo spojrzeć na pracę szkoły. Ponadto mieliśmy szansę zobaczyć, dokumentację z inspekcji oraz raport. W dalszej części spotkania dyskutowaliśmy o różnicach i podobieństwach polskiego i szkockiego systemu ewaluacji, zastanawialiśmy się, co warto byłoby zaadaptować w szkołach w naszym kraju, a także zadawaliśmy pytania na tematy związane z organizacją pracy szkoły w Szkocji.

7 czerwca 2012

Wizyty w szkołach

W pierwszej szkole (Trinity Primary School) mieliśmy okazję poznać Panią dyrektor (Helen Donaldson), która w obecnej chwili wspomaga zespół inspektorów z Education Scotland. Jako dyrektor, której szkoła może poszczycić się najwyższymi ocenami z inspekcji, została powołana do zespołu inspektorów, aby dzielić się dobrymi praktykami, proponować i wypracowywać z dyrektorami szkół rozwiązania, które korzystnie wpłyną na poprawę jakości pracy szkoły.

Pani dyrektor przyznała, że na sukces jej szkoły złożyło się wiele czynników, ale w głównej mierze miały na niego wpływ atmosfera, dialog, współpraca i zaufanie pomiędzy wszystkimi pracownikami szkoły, uczniami , rodzicami i innymi partnerami.

Opowiadając o innowacyjnych rozwiązaniach zastosowanych w szkole, Pani dyrektor podkreślała, że bardzo pomocny w łączeniu wiedzy z różnych przedmiotów jest jeden zeszyt, w którym dzieci zapisują, wklejają, rysują i liczą, wspierając tym samym proces kompleksowego uczenia się. Ponadto dzieci na początku tygodnia dowiadują się, czego nauczą się w ciągu najbliższych kilku dni, a ostatniego dna wspólnie z nauczycielem rozmawiają , które z założonych celów udało im się osiągnąć, a nad czym muszą jeszcze popracować. Dzięki takim rozwiązaniom uczniowie aktywnie i świadomie uczestniczą w procesie uczenia się.

Nauczyciele pracują w szkole 35 godzin tygodniowo (z czego pensum dydaktyczne wynosi 22 godziny). Bardzo często zdarza się jednak, iż poświęcają oni przygotowaniu lekcji i stworzeniu indywidualnych warunków uczenia się dla każdego z uczniów , od 40 do 45 godzin tygodniowo.

W drugiej szkole (Stenhouse Primary School) warta podkreślenia jest bardzo dobrze zorganizowana pomoc dla dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych. Szkoła zadbała o to, aby otrzymać środki na zatrudnienie nauczycieli wspomagających w wymiarze 90 godzin.

Ponadto dowiedzieliśmy się, iż dzieci w momencie rozpoczęcia szkoły są diagnozowane i przydzielane do grupy odpowiadającej ich potrzebom. Rodzice mają duże zaufanie do nauczycieli, dzięki czemu obopólna współpraca stale się rozwija. Rodzice wierzą, że pedagodzy czują się odpowiedzialni za rozwój ich dzieci dlatego, iż dokładają wszelkich starań do tego, by jak najlepiej przygotować młodych ludzi do życia w stale zmieniających się warunkach. Taką postawą nauczyciele zapracowali sobie na szacunek rodziców i cieszą się w środowisku bardzo dużym autorytetem.

W obu szkołach nie używa się podręczników, a nauczyciele sami przygotowują pomoce dydaktyczne. Każda klasa jest wyposażona w pakiet multimedialny i sprzęt komputerowy, co pozwala aktywnie uczyć się. Każdy szkocki nauczyciel potrafi indywidualnie pracować z uczniem. Dzieci są zdyscyplinowane i chętnie uczestniczą w zajęciach. Dla Szkockich uczniów uczestniczenie w zajęciach nie jest obowiązkiem, ale przywilejem, prawem. Przyjazna i oparta na dialogu szkoła wzbudza w dzieciach wewnętrzną potrzebę uczenia się.

8 czerwca 2012

Ostatniego dnia wizyty odbyło się podsumowanie i grupowa refleksja, podczas której doszliśmy do kilku głównych wniosków:

Wnioski związane z systemem nadzoru :

- idziemy w tym samym kierunku, choć różnimy się sposobami realizacji

- musimy pamiętać o wspomaganiu szkół w zakresie poprawy jakości pracy szkoły - to bardzo ważny element systemu

- Szkotom łatwiej wprowadzać i utrwalać zmianę bo mają 5,5 mln ludności, ale my z naszymi 38 mln też damy radę

- zmiany w obszarze edukacji idą w Polsce w dobrym kierunku. Za kilka lat będziemy dumni z ich efektów

Wnioski związane z procesem inspekcji i raportem:

- szkoccy inspektorzy podczas inspekcji odpowiadają na trzy kluczowe pytania, skupiają się na najważniejszych kwestiach

- przed inspekcją dostają raport z ewaluacji wewnętrznej i bazują na nim prowadząc inspekcję

- w Szkockich raportach (po inspekcji), które są upubliczniane zaobserwowaliśmy duży stopień ogólności. Raport jest krótszy, w jasny i przystępny sposób prezentuje osiągnięcia szkoły. Powinniśmy się na nim wzorować

- najlepsi dyrektorzy są zapraszani do uczestniczenia w inspekcjach (w roli członka zespołu). Jest to ważne z punktu widzenia rozwoju dyrektora (w czasie inspekcji jest ekspertem i może dzielić się swoim doświadczeniem z inspektorami i dyrektorami wizytowanych szkół)

- w trakcie inspekcji szkoccy inspektorzy obserwują 50-60 zajęć. Więcej obserwacji lekcji może przyczynić się do zmiany postrzegania przez nauczycieli swojej roli (patrzenie na proces z perspektywy ucznia). Potwierdza to słuszność kierunku doskonalenia procedur ewaluacji w Polsce.

Wnioski w odniesieniu do systemu edukacji:

- patrzenie na proces z perspektywy ucznia i jego osiągnięć . W Polsce cały czas patrzy się na proces nauczania i na nauczyciela. Takie odwrócenie perspektywy przydałoby się w naszym systemie

Wnioski na temat świadomość i odpowiedzialność za proces poprawy jakości

- zmiany które dokonały się w Szkocji to zmiany mentalne (nauczyciele mają powołanie i są dumni z tego że uczą innych, dzięki temu cały czas chcą poprawiać jakość), a poprawiając jakość  budują kapitał na przyszłość. Świadomość własnej roli sprawia, że nauczyciele podejmują działania naprawcze i systematycznie prowadzą autoewaluację. Warto pamiętać, że proces zmiany w Szkocji, trwa już ponad 30 lat

- w największym stopniu odpowiedzialność za poprawę jakości edukacji spoczywa na szkołach oraz samorządzie lokalnym. Jednakże zakres współpracy pokazuje, że odpowiedzialny jest również inspektorat. Szkoły w poprawianiu jakości są wspierane przez samorząd, a samorząd jest wspierany przez inspektorat. Wszystkim trzem instytucjom przyświeca wspólny cel – poprawa jakości edukacji