Nowa koncepcja systemu nadzoru pedagogicznego została zatwierdzona rozporządzeniem Ministra Edukacji Narodowej z 7 października 2009 r. Ma ona na celu umożliwienie gromadzenia kompleksowych informacji na temat jakości pracy szkół i funkcjonowania systemu edukacyjnego. Projekt wdrażany jest dzięki dofinansowaniu z Unii Europejskiej, realizują go: Instytut Spraw Publicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego, Ośrodek Rozwoju Edukacji i Era Ewaluacji.

Ministerstwo zdefiniowało 17 wymagań (obecnie 12 wymagań) wobec szkół i innych placówek edukacyjnych, dotyczących najróżniejszych dziedzin: od wyników nauczania, realizacji obowiązującej podstawy programowej, przez rozwijanie aktywności i umiejętności społecznych uczniów, współpracę z rodzicami, po organizację pracy placówki, w tym jej warunki lokalowe i wyposażenie. Wyniki ewaluacji przedstawione są w raporcie dostępnym na platformie internetowej www.npseo.pl. W efekcie każdy rodzic może dokładnie się zapoznać ze specyfiką działania wybranej szkoły i zastanowić się, do której najlepiej wysłać dziecko.

Ewaluacja zewnętrzna jest narzędziem przydatnym również dla nauczycieli i dyrektorów szkół. Pracownicy placówek oświatowych, w których już pojawili się ewaluatorzy, bardzo pozytywnie wyrażają się na temat tego systemu. Okazuje się, że pomimo wcześniejszych obaw, ewaluacja dostarcza potrzebnych informacji, a sam proces ich zbierania nie zakłóca pracy uczniów i pedagogów.

Na platformie internetowej www.npseo.pl, w zakładce “Sprawdź raport z ewaluacji swojej szkoły”, w tej chwili dostępne są raporty z ewaluacji z całej Polski, w tym przedszkoli, szkół podstawowych, gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół specjalnych, poradni psychologiczno-pedagogicznych.

Nowy system nadzoru pedagogicznego, wdrażany w polskich szkołach, korzysta się m.in. z dobrych rozwiązań stosowanych w innych krajach. Współpracujemy stale z wybitnymi specjalistami z całego świata, którzy przyjeżdżają do Polski, aby dzielić się swoimi doświadczeniami z nauczycielami, dyrektorami szkół, wizytatorami ds. ewaluacji.

Inspiruje nas uznany na całym świecie znawca ewaluacji prof. John MacBeath z Uniwersytetu Cambridge, który współpracował ze szkołami i władzami oświatowymi w kilkudziesięciu krajach, zwłaszcza przy tworzeniu projektów autoewaluacyjnych. Do naszych współpracowników należą również: m.in prof. Kathleen Lynch z Uniwersytetu w Dublinie, członek europejskiej sieci ekspertów w dziedzinie nauk społecznych ds. edukacji i szkoleń, dr. Jaap van Lakerveld, dyrektor PLATO, niezależnego ośrodka badawczego przy Uniwersytecie w Leiden w Holandii, który specjalizuje się w zagadnieniach związanych z procesem uczenia się, prof. Tony Townsend z Uniwersytetu w Glasgow, który jest ekspertem w dziedzinie efektywności i poprawy szkół, przywództwa i rozwoju strategii, Dr Frank Crawford, który przez 15 lat był głównym inspektorem ds. edukacji w Szkocji.



Obecnie placówki edukacyjne stają w obliczu wymagań nieznanych jeszcze kilka dekad temu. Dawniej „jakość edukacji” nie wiązała się z wielkimi wyzwaniami. Oznaczała: nauczyć czytać i pisać oraz żeby 10 proc. absolwentów dostało się na studia. Dziś szkoły muszą dostosowywać ofertę do nowych wymagań stawianych przez rynek pracy, reagować na zjawiska takie, jak globalizacja, rewolucja technologiczna, kryzys gospodarczy czy gwałtowny rozwój. Często odgrywają rolę ośrodków edukacji dla dorosłych, miejsc aktywności sportowej, rekreacji itp. Szkoły i pracujący w nich nauczyciele potrzebują wsparcia w realizacji tej poszerzonej oferty. Ewaluacja zewnętrzna ma być właśnie takim narzędziem wsparcia, umożliwiającym szkołom efektywny rozwój organizacyjny. Ma inspirować do wprowadzania zmian i nowatorskich rozwiązań. Ma służyć także rodzicom i uczniom w zdobywaniu informacji o placówkach oświatowych, ale także zachęcać ich do większego angażowania się w życie szkoły, umożliwiać im realny wpływ na jej działalność.

Jest narzędziem demokratycznym: przy opracowaniu raportu z ewaluacji wizytatorzy biorą pod uwagę głos dyrektora i nauczycieli, ale także uczniów, rodziców, przedstawicieli społeczności lokalnej i instytucji współpracujących ze szkołą. Raporty z ewaluacji wszystkich placówek, zamieszczane w internecie, dostępne są dla każdego, co umożliwia m.in. porównanie, jak z danym problemem nauczyciele radzą sobie w różnych szkołach. W pierwszych miesiącach obowiązywania nowego systemu nadzoru pedagogicznego ewaluacji poddawane były tylko te placówki, które same zgłosiły się do badania. Niemniej, nawet biorąc pod uwagę ten fakt, reakcja środowiska jest bardzo pozytywna. Jedynie 0,9 proc. badanych dyrektorów i nauczycieli (którzy przeszli proces ewaluacji) odpowiedziało, że ewaluacja jest bezużyteczna. Ponad 80 proc. nauczycieli i dyrektorów zapytanych o sens ewaluacji stwierdziło, że to forma nadzoru pedagogicznego wspomagająca rozwój szkół i innych placówek pedagogicznych. Wymaga jeszcze udoskonalenia, ale ma sens i stanowi wsparcie dla pracy szkoły.



Ewaluacji zewnętrznej danej placówki dokonuje zespół wizytatorów. Całe badanie trwa kilka tygodni i dzieli się na trzy etapy. W pierwszym wizytatorzy ds. ewaluacji ustalają, w porozumieniu z dyrektorem szkoły, harmonogram badania, dostosowując go do planu lekcji. Zapoznają się z dokumentami dostarczonymi przez dyrekcję, ale też np. ze stroną www czy innymi materiałami informacyjnymi dotyczącymi danej placówki. Wszystko po to, aby zebrać jak najwięcej danych pomocnych w opracowaniu pytań, które będą zadawane w trakcie badania. W badaniu ewaluacyjnym bierze udział nie tylko dyrekcja szkoły. Wizytatorzy spotykają się też z nauczycielami i innymi pracownikami placówki, uczniami i ich rodzicami, a także przedstawicielami instytucji współpracujących ze szkołą (np. samorządu, organizacji pozarządowych, domów kultury czy służb mundurowych). Dlatego na tym etapie wysyłane są również zaproszenia do udziału w badaniu.

Kolejny etap ewaluacji to praca w szkole. Wizytatorzy rozmawiają i przeprowadzają ankiety wśród reprezentantów różnych grup szkolnej społeczności. Warto dodać, że te badania są w pełni anonimowe. Ankiety wypełniane są za pośrednictwem platformy internetowej. W spotkaniach z nauczycielami, pracownikami, rodzicami, uczniami i przedstawicielami instytucji współpracujących ze szkołą nie uczestniczy dyrektor placówki. Wizytatorzy prowadzą też obserwację: w trakcie lekcji, na przerwach, na boisku szkolnym czy w bezpośrednim otoczeniu szkoły.

Potem następuje etap analizy zebranych danych. Na ich podstawie powstaje raport z ewaluacji placówki. Jego wstępna wersja jest przedstawiana dyrektorowi i członkom rady pedagogicznej szkoły, którzy mogą zgłosić swoje uwagi. Dopiero potem opracowywany jest ostateczny raport, który trafia m.in. do kuratorium i do władz samorządowych. Zostaje też udostępniony w internecie.