I wizyta w Rumunii

W dniach 17-22 października 2011r. piętnastoosobowa grupa wyruszyła do Bukaresztu na czwartą wizytę studyjną wizytatorów ds. ewaluacji. Celem wyjazdu było poznanie rumuńskiego systemu edukacji i nadzoru pedagogicznego. Podczas wizyty odbyły się spotkania z przedstawicielami władz oświatowych, szkół, uczelni wyższych oraz instytucji prowadzących ewaluację. Każdego dnia pogłębialiśmy naszą wiedzę na temat działań edukacyjnych prowadzonych w Rumunii. W szczególności interesowały nas kwestie związane z ewaluacją. Podczas codziennych spotkań podsumowujących rozmawialiśmy na temat różnic i podobieństw występujących pomiędzy rumuńskim, a polskim systemem nadzoru. Mieliśmy okazję do wymiany zdań i poglądów dotyczących rumuńskich rozwiązań.

Czego się dowiedzieliśmy?

Uczniowie- lata nauki i system oceniania

Dzieci pięcioletnie objęte są obowiązkową edukacją przedszkolną. Szkoła podstawowa trwa 4 lata, a każdą klasę uczy jeden nauczyciel. Dalsza nauka odbywa się w gimnazjum trwającym również 4 lata. Następnie edukacja może odbywać się w liceum o charakterze ogólnokształcącym, liceum profilowanym lub w liceum technicznym. Uczniowie kończący każdy typ liceum zdają egzamin maturalny, a uczniowie liceum technicznego dodatkowo otrzymują dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Obowiązek nauki dotyczy uczniów do 16 roku życia. 

System oceniania oparty jest o 10- stopniową skalę ocen.  Powyżej oceny 5 uczeń jest promowany do następnej klasy. W  klasach I – IV stosuje się ocenę opisową.  

Ponadto rodzice otrzymują od państwa na każde uczące się dziecko zasiłek. Jeśli nauka nie jest kontynuowana rodzice tracą prawo do zasiłku.              

Nauczyciele- system awansu zawodowego  

Nauczyciele mogą zdobywać  trzy stopnie awansu . Osoba kończąca studia i znajdująca zatrudnienie w szkole formalnie nie posiada kwalifikacji nauczycielskich. Aby je uzyskać, po upływie 2 lat pracy musi przystąpić do egzaminu państwowego, organizowanego przez uczelnię wyższą. Po zdaniu egzaminu kandydat otrzymuje trzeci- najniższy stopień awansu. Zdobycie pierwszego- najwyższego stopnia awansu poprzedzają liczne obserwacje lekcji przeprowadzanych przez kandydata. Nauczyciel jest zobowiązany do napisania pracy badawczej pod kierunkiem promotora uniwersyteckiego. Musi obronić pracę oraz zdać egzamin obejmujący zagadnienia z zakresu pedagogiki ogólnej i dydaktyki oraz metodyki posiadanej specjalności zawodowej. Uzyskiwanie kolejnych stopni awansu skutkuje znaczącą podwyżką płacy.

Eksperci prowadzący ewaluację zewnętrzną w szkołach są czynnymi zawodowo nauczycielami, z odpowiednimi kwalifikacjami w zakresie ewaluacji. W celu zachowania transparentności i obiektywizmu ewaluatorzy nie mogą badać szkół z terenu swojego  zamieszkania.

Szkoła- akredytacja

Każda szkoła, przed rozpoczęciem działalności edukacyjnej musi uzyskać akredytację od Agencji Zarządzania Jakością (akredytacja jest odnawiana po pięciu latach). Ministerstwo Edukacji nie przekazuje pieniędzy na ten cel. Szkoły muszą same zdobyć środki finansowe (akredytacja jest płatna). Pozyskane fundusze agencja przeznacza na opłacenie ewaluatorów i poniesione koszty związane ich pracą. Szkoła, która nie posiada akredytacji nie może wydawać uczniom świadectwa ukończenia.

Instytucje-  zarządzanie jakością w edukacji

CNDIPT- Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego i Technicznego- organ  Ministerstwa Edukacji, którego głównym celem jest ciągłe doskonalenie szkolnictwa zawodowego i technicznego. Swoje cele realizuje poprzez: koordynację innowacyjnych projektów naukowych na rzecz rozwoju szkolnictwa technicznego i zawodowego;  koordynację badań naukowych i wdrażanie programów nauczania dla szkolnictwa zawodowego i technicznego; koordynację metodologii naukowej do projektowania systemu oceny i certyfikacji kształcenia zawodowego kształcenia zawodowego i technicznego.

ARACIP- Agencja Zarządzania Jakością- sprawuje nadzór całościowy. Zajmuje się akredytacją szkół i ewaluacją zewnętrzną, prowadzi krajowy rejestr niezależnych ewalutorów. Czas pracy ewaluatora jest dostosowany do jego czasu pracy w szkole (zbieranie danych i wizyta szkole trwają 1-2 dni). Raport sporządzony przez  ewaluatora opisuje jeden obszar w postaci tabelarycznej i zawiera ocenę słowną. Narzędzia badawcze są ogólnie dostępne. Raporty z ewaluacji zewnętrznej jak i wewnętrznej są obowiązkowo umieszczane na stronach internetowych.

IES- Instytut Badań i Edukacji- to instytucja mająca wpływ na system jakości rumuńskiej edukacji. Jest to jednostka samodzielna, podległa bezpośrednio Ministerstwu Edukacji Narodowej. Zajmuje się opracowywaniem i realizacją projektów edukacyjnych, przygotowywaniem narzędzi do badań, testowaniem ich, wydaniem publikacji z zakresu pomiaru, ewaluacji itp. Instytut zatrudnia najlepszych specjalistów w kraju z dziedziny socjologii; psychologii; pedagogiki. Raz do roku instytut przedstawia parlamentowi raport ze swojej działalności badawczej.

Inspektorat- jest odpowiednikiem polskiego Kuratorium- praca Inspektoratu polega przede wszystkim na prowadzeniu monitoringu i kontroli podległych szkół i placówek (raz na 5 lat). Inspektorzy są specjalistami w określonej dziedzinie np. matematyka, zarządzanie. Kontrolują i monitorują jakość pracy nauczycieli, poziom zdobytej wiedzy przez uczniów, wykorzystanie bazy dydaktycznej, respektowanie prawa oświatowego, współpracę z rodzicami, pracę dydaktyczna i wychowawczą szkoły. Inspektorzy przygotowują raport, w którym każdemu z wymienionych obszarów przypisują poziom spełnienia wymagań, opierając się o pięciostopniową skalę (niesatysfakcjonujący, satysfakcjonujący, dobry, bardzo dobry, wyśmienity). Po stwierdzeniu uchybień szkoła opracowuje i wdraża plan naprawczy, uwzględniający rekomendacje inspektorów. Badanie placówki trwa przez miesiąc i jest dokonywane przez ok. 30 inspektorów (w zależności od liczby przedmiotów). Monitoring (inspekcja) odbywa się jednocześnie we wszystkich typach szkół danej miejscowości. Jeden Inspektorat wykonuje 50 inspekcji rocznie.

Dzień pierwszy

    Pierwszy dzień przebiegał w klimacie integracji, wymiany doświadczeń.  Swoją uwagę skupiliśmy również na merytorycznym przygotowaniu się do planowanych spotkań.  Zgodnie wszyscy stwierdziliśmy, że chcemy wyjechać stąd bogatsi o nowe doświadczenia. Dlatego zredagowaliśmy nasze oczekiwania, chcemy poznać:

1.    Rumuński system oświaty, system zewnętrznego i wewnętrznego nadzoru pedagogicznego.

2.    W szczególności  zasady  prowadzenia  ewaluacji zewnętrznej – w tym zakresie interesuje nas naprawdę wszystko.

3.    Jak pracują różne typy szkół.

4.    Czy wyniki sprawowanego nadzoru pedagogicznego/ prowadzonej ewaluacji przekładają się na jakościowy rozwój szkół.

5.    System  egzaminów zewnętrznych.

6.    Zakres autonomii szkół.

7.    System kształcenia i doskonalenia zawodowego nauczycieli.

8.    Sposób finansowania oświaty.

9.    Zasady powierzania stanowiska dyrektora szkoły i jego kompetencje.

10.  Zasady funkcjonowania szkół niepublicznych.

11.  Jak wygląda kształcenie języków obcych w szkołach.

12.  Jak funkcjonują szkoły sportowe i integracyjne.

13.  Jak nauczyciele/szkoły radzą sobie z trudnymi problemami wychowawczymi.

14.   Jak funkcjonuje system pomocy psychologiczno – pedagogicznej.
 

Zaproponowana lista naszych oczekiwań jest długa i pokazuje, że przyjechaliśmy po nowe, jak na razie nie znane nam doświadczenia. Niezwykle pozytywnie zmotywowani do pracy jesteśmy przekonani, że nasze ambitne cele zostaną osiągnięte.  Józef Klimek, Jarosław Jankowski

Dzień drugi

W dniu dzisiejszym rozpoczęliśmy oficjalnie realizację naszej wizyty studyjnej w Rumunii. Po porannym spotkaniu organizacyjnym mieliśmy okazję spotkać się z naszym opiekunem prof. Lucianem Ciolanem w ramach sesji na Uniwersytecie Bukaresztańskim, na Wydziale Psychologii i Pedagogiki. Towarzyszyła nam też Elvira Taudor. Sesja na uniwersytecie dotyczyła rumuńskiego systemu edukacji. Jest on zbliżony do obowiązującego w Polsce. Od 2003/2004 uczniowie zaczynają obowiązkową edukację w wieku 6 lat. Uczniowie mogą zacząć realizację obowiązkowej edukacji w  wieku lat 7, jeżeli ich rodzice bądź prawni opiekunowie wystosują stosowną prośbę. Możliwe jest też rozpoczęcie nauki przez dzieci  5-letnie ale musi być to poparte opinią poradni psychologiczno-pedagogicznej. Obowiązek nauki trwa do X klasy (15/16 rok życia).
85% dzieci w wieku od 3 do 5 lat uczęszcza do przedszkola. Dzieci pięcioletnie objęte są  obowiązkową edukacją przedszkolną. Szkoła podstawowa obejmuje 4 lata czyli klasy od I do IV (6-10 lat). Dalsza nauka odbywa się w gimnazjum trwającym również 4 lata (10-15 lat). Po gimnazjum uczniowie rozpoczynają dalszą edukację, która  może odbywać się w liceum teoretycznym lub akademickim o charakterze ogólnokształcącym, liceum profilowanym o kierunku sportowym, teologicznym, plastycznym, artystycznym i liceum technicznym. Uczniowie kończący liceum o charakterze ogólnokształcącym, profilowanym i technicznym zdają egzamin maturalny. Ponadto uczniowie liceum technicznego otrzymują dyplom potwierdzający kwalifikacje zawodowe. Nauka w liceum trwa 4 lata, niekiedy w liceum technicznym 5 lat. Oprócz wcześniej wymienionych form uczniowie po gimnazjum mogą rozpocząć naukę w szkole usług i sztuki (szkoła rzemieślnicza). Nauka trwa 3 lata. Kończy się ona przygotowaniem do wykonywania zawodu (murarz, ślusarz). Po ukończeniu XII klasy (17-18 lat) absolwenci mogą podjąć pracę, kontynuować naukę na dwustopniowych studiach wyższych lub w szkole policealnej. Po ukończeniu studiów magisterskich można podjąć dalszą naukę w ramach 3 lub 4-letnich studiów doktoranckich. Obecnie system  nauczania w Rumunii przeżywa transformację i w najbliższym czasie ulegnie modyfikacji.
W przedszkolach naukę prowadzą instruktorzy, w szkołach podstawowych uczy jeden nauczyciel. Od gimnazjum praca nauczycieli związana jest z przedmiotem.
  Szkoły mogą pracować jako samodzielne jednostki lub być połączone w zespoły. Prowadzone są przez samorządy, które otrzymują subwencję państwową.  System nauczania jest scentralizowany i jednolity. Około 80% szkół realizuje ogólnokrajowy program nauczania. W pozostałych 20% program ten ustalany jest przez szkołę.
W Rumunii na każde urodzone dziecko, rodzice otrzymują zasiłek, który jest jednakowy dla wszystkich i nie jest uzależniony od sytuacji materialnej rodziny. Zasiłek ten wypłacany jest do momentu ukończenia przez dziecko nauki.
W szkołach obowiązuje dziesięciostopniowa skala oceniania. W klasach młodszych jest ocena kwalifikacyjna.
Ogółem w Rumunii jest 275 426 nauczycieli w tym 31 973 zatrudnionych jest na wyższych uczelniach.  Natomiast uczniów jest  4 322 636 w tym studentów 891 098.
Po krótkiej przerwie odbyła się druga sesja w Narodowym Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego i Technicznego. Pani Dana Stroie przedstawiła nam system zarządzania jakością edukacji zawodowej i technicznej w skali kraju i Unii Europejskiej. System Edukacji Zawodowej i Technicznej realizowany jest na trzech poziomach: I – absolwent jest pracownikiem wykwalifikowanym, II – absolwent jest technikiem, III – absolwent studiów technicznych. Nadzór nad szkołami zawodowymi sprawuje CNDIPT – Centrum Nadzoru, które zajmuje się kontrolą i przygotowaniem narzędzi oraz ARACIP - Agencja Zarządzania Jakością, która sprawuje nadzór całościowy, wyznacza standardy pracy szkół. W Rumunii w szkolnictwie zawodowym szczególną uwagę przywiązuje się do ulepszenia skuteczności edukacyjnej systemu a także przygotowania ucznia do mobilności zawodowej, posiadającego umiejętności kluczowe i kompetencje społeczne.  W Rumunii wdraża się system uznawalności dyplomów potwierdzających kwalifikacje zawodowe obowiązujący w Unii Europejskiej.Wizyta na Uniwersytecie Bukaresztańskim i w Narodowym Centrum Rozwoju Kształcenia Zawodowego i Technicznego przybliżyła wszystkim uczestnikom system edukacji obowiązujący w Rumunii. W czasie jej trwania panowała miła, serdeczna atmosfera sprzyjająca wymianie poglądów.

Materiał opracowały: Anna Koźlecka i Ewa Sobór

Dzień trzeci

We wtorek, 19 października 2010 roku, odwiedziliśmy Rumuńską Agencję Zapewnienia Jakości w Edukacji (ARACIP). Podczas spotkania dyrektor Agencji, Serban Iosifescu, zaprezentował uczestnikom wizyty studyjnej cele i zasady funkcjonowania państwowej instytucji powołanej dozewnętrznej oceny jakości kształcenia oferowanego przez instytucje edukacyjne i inne organizacje oraz wydawania zezwoleń, akredytacji i ewaluacji zewnętrznej w szkole. ARACIF posiada osobowość prawną i własny budżet przychodów i kosztów określony w rozporządzenia rządu nr 75/2005 w sprawie zapewniania jakości w edukacji, zatwierdzone ustawą nr 87/2006.

Wśród wymienionych działań jako szczególnie ważne wskazał między innymi:

• dokonywanie oceny i akredytacji usług edukacyjnych;
• prowadzenie badań i oceny jakości w szkołach, zarówno publicznych, jak i niepublicznych w Rumunii;
• przeprowadzanie ewaluacji zewnętrznej i monitorowania w szkołach i placówkach oświatowych co najmniej raz na pięć lat,;
• opracowywanie propozycji standardów, wskaźników, metodologii oceny i akredytacji instytucjonalnej, przewodników dobrej praktyki, zasady opracowywania raportów z prowadzonych badań.

Dyrektor Agencji wyjaśnił, że eksperci prowadzący ewaluację zewnętrzną w szkole są czynnymi zawodowo nauczycielami, z odpowiednimi kwalifikacjami w zakresie ewaluacji. Zadania swoje wykonują poza własnym okręgiem zamieszkania (tzn. poza obszarem działania  danego kuratorium).
Wszystkie sporządzane raporty, a także narzędzia badawcze są dostępne na stronie internetowej www.edu.ro/ARACIP
Kolejne spotkanie tego dnia mialo miejsce w Technicznym Collegium Przetwórstwa Żywności (Colegiului  Tehnic de Industrie Alimentara). Dyrektor szkoły, Florinela Ionescu, zapoznała z celem kształcenia w technikum, zwróciła uwagę, że jest to w głównej mierze wykształcenie człowieka kompatybilnego z europejskim rynkiem pracy. Od 1994 roku rozpoczęły się duże zmiany poprzez  współpracę z programami Unii Europejskiej. Rezultatem udziału w programie Phare jest m.in. szereg zmian w  zarządzaniu, zasobach ludzkich i materialnych szkoły. Podkreśliła, że jednym z priorytetów jest rozwój zarządzania jakością.
Ponadto wicedyrektor szkoły zaprezentowała organizację i zasady prowadzenia ewaluacji wewnętrznej, przedstawiła również narzędzia stosowane podczas ewaluacji, wypracowane przez nauczycieli. Omówiła działania podejmowane w szkole w celu podniesienia jakości pracy. Wyjaśniła, że w rumuńskich szkołach wyniki monitoringu przedstawia się raz na trzy miesiące, natomiast wyniki całościowej ewaluacji wewnętrznej zawsze na koniec roku szkolnego.
Tego dnia wizyta studyjna była okazją do dyskusji, wymiany pomysłów i możliwości wzajemnego uczenia się wokół pojęcia ewaluacji zewnętrznej, oceny i zapewniania jakości pracy szkół w Rumunii i Polsce. Wszędzie, gdzie gościliśmy, spotkaliśmy się z życzliwością
i gościnnością.  Julitta Włodarczyk, Małgorzata Wilczyńska-Grześ

Dzień czwarty

W dniu dzisiejszym odwiedziliśmy Instytut Badań i Edukacji (Institute of Educational Sciences – IES), który jest jednostką samodzielną, podporządkowaną Ministerstwu Edukacji Narodowej. Jest jedynym instytutem prowadzącym badania w placówkach oświatowych do poziomu uniwersyteckiego.
Pani Viorica Pop wraz ze współpracownikami przedstawiła nam strukturę i zadania tej instytucji. Dowiedzieliśmy się, że Instytut powstał w 1990 roku. Zatrudnia 77 osób, w tym 60 pracowników naukowych, którzy prowadzą badania bezpośrednio w placówkach. Pracownikami Instytutu są osoby z różnorodnym wykształceniem:  psychologicznym, pedagogicznym, socjologicznym, matematycznym, technicznym, posiadający gruntowne przygotowanie teoretyczne.
 Struktura Instytutu przedstawia się następująco:

• Departament Teorii Edukacji
• Departament Programów
• Departament Polityki Edukacyjnej
• Departament Zarządzania w Oświacie
• Departament Doradztwa i Kształcenia Ustawicznego

Instytut działa na podstawie czteroletniego planu zatwierdzonego przez MEN. Do zadań poszczególnych departamentów należy opracowywanie i realizacja projektów, między innymi: wprowadzenia nowego systemu kształcenia inspektorów edukacji, projektu dotyczącego edukacji religijnej, rodzinnej, sposobów edukacji wczesnoszkolnej, projektu interwencyjnego, które obecnie realizowane są  w 24 wybranych szkołach, projektów unijnych (Leonardo da Vinci, e – Twining).
Innym zadaniem instytutu jest przygotowywanie narzędzi do badań  (np. elektronicznego kwestionariusza) dotyczącego poziomu edukacji konkretnego ucznia i zdobytych przez niego dotychczasowych kompetencji) w formie portfolio. Zadanie to wzbudziło największe zainteresowanie uczestników spotkania. Obecnie trwają prace nad wprowadzeniem obowiązkowego portfolio dla każdego ucznia po: klasie „0”, klasie II, IV, VI i na zakończenie X klasy.
Instytut Badań Edukacji wydaje kwartalnik oraz inne publikacje, między innymi w 2007 roku „Poradnik doradczy – kompendium metodyczne i techniczne.”

Więcej informacji o działalności i osiągnięciach Instytutu Badań Edukacji można uzyskać na stronie www.ise.ro . Renata Kwiatek, Elżbieta Pełka – Pryszcz

Dzień piąty

Piąty dzień pobytu rozpoczęliśmy od wizyty w Inspektoracie w Ploesti, będącym odpowiednikiem polskiego kuratorium oświaty.  To jeden z 42 inspektoratów w Rumunii, obejmujący swoim zasięgiem  najbardziej rozwinięty przemysłowo i zróżnicowany pod względem geograficznym Okręg Prahova, na obszarze którego funkcjonuje 261 placówek publicznych i 21 niepublicznych (przede wszystkim przedszkola, licea i szkoły policealne). 
W  Inspektoracie jest zatrudnionych 24 inspektorów o różnej specjalności. Ich praca polega przede wszystkim na prowadzeniu monitoringu podległych szkół i placówek (utożsamianego tutaj z ewaluacją instytucjonalną lub dotyczącą kadry dydaktycznej).
Monitoring szkoły, dokonywany z reguły raz na 5 lat, trwa przeciętnie około 1 miesiąca. Badania prowadzi liczący do 30 osób zespół inspektorów o różnej specjalności (metodycy poszczególnych przedmiotów nauczania, osoby zajmujące się zarządzaniem i sprawami kadrowymi). Po ukończeniu takiego monitoringu placówka otrzymuje informację o stopniu spełnienia wymagań w pięciostopniowej skali (niesatysfakcjonujący, satysfakcjonujący, dobry, bardzo dobry, wyśmienity). Obszary poddawane takiej „ewaluacji” są bardzo zbliżone do tematyki prowadzonych uprzednio w Polsce wizytacji. Stwierdzenie uchybień w funkcjonowaniu szkoły skutkuje koniecznością opracowania i wdrożenia przez taką placówkę planu naprawczego, uwzględniającego rekomendacje inspektorów.
Zaciekawił nas fakt, że osoba kończąca studia i znajdująca zatrudnienie w szkole formalnie nie posiada kwalifikacji nauczycielskich. Aby je uzyskać, musi po 2 latach przystąpić do egzaminu (państwowego, organizowanego przez uczelnię wyższą) i zdać ten egzamin co najmniej na 7 w skali 1-10. Otrzymuje wtedy trzeci – najniższy stopień awansu zawodowego.
Zdobycie pierwszego stopnia awansu (najwyższego) poprzedzają liczne obserwacje lekcji prowadzonych przez dyrektora, inspektorów oraz komisję państwową złożoną z nauczyciela akademickiego, inspektora-metodyka i dyrektora szkoły. Nauczyciel jest zobowiązany do napisania pracy badawczej pod kierunkiem promotora uniwersyteckiego, musi tę pracę obronić (publicznie – każdy ma prawo obserwować taką obronę) i zdać egzamin obejmujący zagadnienia z zakresu pedagogiki ogólnej i metodyki oraz posiadanej specjalności zawodowej.
Uzyskiwanie kolejnych stopni awansu skutkuje znaczącą podwyżką płacy.
Po gorącej i rzeczowej dyskusji i wymianie polsko-rumuńskich doświadczeń nasi przemili gospodarze zorganizowali nam wizytę w jednej z najlepszych szkół w Okręgu Prahova – Colegiul National im. Jeana Monnet w Ploesti.  Placówka ma 170-letnią tradycję, prowadzi nauczanie dla 1500 uczniów (od przedszkola do matury) w systemie dwuzmianowym. O wizji szkoły, jej sukcesach i ofercie edukacyjnej opowiadała Pani Dyrektor i nauczyciele. Zobaczyliśmy bazę szkoły, specjalnie na naszą wizytę przygotowano wystawę osiągnięć w pracy pozalekcyjnej.  Nieco nas przeraziła objętość obowiązkowej szkolnej dokumentacji, a zwłaszcza nauczycielskie portfolia, jako żywo przypominające nasze polskie teczki awansowe z 2004 roku. Pani Dyrektor uspokajała nas, że dobry nauczyciel nie ma problemu z prowadzeniem dokumentacji.
Po wizycie w szkole czekała na nas dodatkowa atrakcja – zorganizowano nam wycieczkę do miasteczka Sinaia, w pobliżu którego podziwialiśmy piękny zamek i słoneczną jesień w górach.
Urzekły nas przepiękna architektura,  barwne krajobrazy i życzliwość mieszkańców. Rumunia jest cudowna!