I wizyta w Czechach
Grupa 10 wizytatorów ds. ewaluacji przyjechała do Pragi, aby w dniach 10-18 XI 2011 w międzynarodowym gronie doskonalić swoje dotychczasowe umiejętności i poszerzać horyzonty. W programie zaplanowane zostały spotkania z inspektorami i władzami Czeskiej Szkolnej Inspekcji, przedstawicielami różnych projektów edukacyjnych, a także koordynatorami systemów informacyjnych stworzonych na potrzeby czeskiej inspekcji. Spotkamy się również z dyrektorami i przedstawicielami czeskich szkół oraz władzami lokalnymi.
Czego się dowiedzieliśmy?
Nasi koledzy z Czech przyznali, iż mimo tak długiego doświadczenia, nie wiedzą w jakim stopniu ewaluacja wpływa na podnoszenie efektywności i jakości pracy szkół. W ich opinii „inspekcja, która nie ma mocy decyzyjnej, nie ma mocy”.
W szkole prowadzi się autoewaluacje. Wyniki z raportu stanowią podstawę do tworzenia szkolnych planów nauczania, organizowania zajęć dodatkowych z przedmiotów, w zakresie których uczniowie uzyskali niskie wyniki nauczania.
Szczególnie interesowały nas podobieństwa i różnice między naszą ewaluacją a ich inspekcją. Podobnie jak u nas dane zebrane w szkole inspektorzy umieszczają w elektronicznej bazie. Prowadzone badania zakończone są raportem, który zamieszczany jest na stronie internetowej Inspektoratu i badanej szkoły. Kluczowa różnica polega na braku triangulacji metod oraz na stosowaniu mniejszej ilości narzędzi badawczych (czescy inspektorzy nie przeprowadzają w szkołach ankiet ani wywiadów z nauczycielami, rodzicami i uczniami). W czasie obserwacji lekcji zwracają uwagę na to, czy nauczyciele motywują uczniów, czy wymagania wobec nich są zróżnicowane oraz czy nauczyciele doskonalą swoje umiejętności w zakresie pracy z dziećmi o szczególnych potrzebach edukacyjnych. Istotnym jest to, że mogą przeprowadzać testy sprawdzające wiedzę uczniów. Głównym źródłem informacji jest dokumentacja szkoły oraz rozmowa z dyrektorem. Jeżeli szkoła nie spełnia kryteriów ustalonych przez Ministerstwo inspektorzy mogą stosować sankcje (np.: skreślenie szkoły z sieci szkół, zobowiązanie dyrektora do opracowania programu naprawczego, skierowanie kontroli). Wszystkie czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego zarówno inspekcje jak i kontrole wykonują inspektorzy. Wyjątkiem są kontrole finansowe przeprowadzane przez specjalistę. Czeskie szkoły nie są objęte żadną formą wspomagania ze strony Inspektoratu.
Dowiedzieliśmy się również, że inspekcja przeprowadzana jest w zespołach 3 – 4 osobowych i trwa 3 dni. W ciągu miesiąca inspektorzy przygotowują raport (około 9 stron), z którym zapoznają wyłącznie dyrektora szkoły.
Szczególnie spodobało się nam, że wszystkie czynności inspektorzy wykonują przy pomocy służbowych samochodów.
Dzień pierwszy
Wizyta w Czechach rozpoczęta. Jesteśmy ciekawi, jaki model nadzoru stosują Czesi, w jaki sposób jest on zorganizowany, jak przebiega. Zastanawiamy się czy wyniki z inspekcji są publicznie dostępne, a jeśli tak to w jakiej formie są prezentowane. Istotną dla nas kwestią jest, czy działania podejmowane przez czeską inspekcję przynoszą zakładane rezultaty.
Dzień drugi
Drugi dzień wizyty studyjnej w Czechach rozpoczęliśmy od porannego spotkania (w hallu Hotelu Rott) z naszą „opiekunką” Kamilą, która zabrała nas na przejażdżkę praskim metrem do siedziby Czeskiego Inspektoratu Szkolnego (Česká školní inspekce). Na miejscu powitali nas: Vladislava Coufalova i Petr Drabek.
Na program spotkania złożyły się prezentacje dotyczące: historii czeskiego nadzoru pedagogicznego, ogólnej charakterystyki aktualnego systemu oświaty w Czechach, struktury i zadań szkolnego inspektoratu, systemu informatycznego Inspis oraz wdrażanego projektu badania wyników kształcenia (NIQES).
Szczególnie zaciekawiła nas historia nadzoru pedagogicznego w Czechach, której korzenie sięgają XIII wieku, poprzez czasy Austro – Węgier, Czechosłowacji, okupacji niemieckiej, socjalistycznej ideologii, aż do obecnej – funkcjonującej od 1991 roku formy inspektoratu. Podobało nam się, że czeski inspektorat jest samodzielną instytucją skupiającą pracowników nadzoru z całego kraju i, mimo 14 regionalnych oddziałów, zarządzaną centralnie (wszyscy pracownicy mają więc jednego szefa).
Zdziwiło nas, że Czesi już od 16 lat stosują ewaluację - formę nadzoru, której my się dopiero uczymy. Nasi koledzy z Czech przyznali, iż mimo tak długiego doświadczenia, nie wiedzą w jakim stopniu ewaluacja wpływa na podnoszenie efektywności i jakości pracy szkół. W ich opinii „inspekcja, która nie ma mocy decyzyjnej, nie ma mocy”.
Podczas jednej z sesji zwróciliśmy uwagę na fakt, że czeski inspektorat – CSI ma obowiązek corocznego przedkładania Ministerstwu Szkolnictwa propozycji kryteriów obowiązujących w ewaluacji na dany rok szkolny (podczas gdy u nas, kryteria te są stałe).
Z zainteresowaniem obejrzeliśmy też prezentację pokazującą nam możliwości systemu informacyjnego – Inspis, będącego odpowiednikiem naszej platformy npseo. Byliśmy pod wrażeniem bazy danych, która jest bogatym źródłem informacji o wynikach nadzoru nad poszczególnymi szkołami z ostatnich 10 lat.
Podczas 4 interesujących sesji zadawaliśmy prowadzącym wiele pytań. Szczególnie intrygowało nas jak powstają i co zawierają raporty z ewaluacji, czy narzędzia wykorzystywane podczas badań są udostępniane szkołom przed rozpoczęciem ewaluacji, jak komunikowane są wyniki badań. Problemy te próbowaliśmy zgłębić także podczas kuluarowych rozmów z inspektorami.
Dzień trzeci
Trzeci dzień pobytu w Pradze rozpoczęliśmy wizytą w funkcjonujących w jednym budynku szkołach kościelnych: Średniej Szkole Pielęgniarskiej im. Jana Pawła II, Średniej Zawodowej Szkole Socjalnej im. Św. Zdzisławy oraz Wyższej Szkole Pielęgniarskiej im. Rycerzy Maltańskich (3- letnie pomaturalne studium).Dyrektor Mgr. Marie Hotmarová przybliżyła nam zasady funkcjonowania tych szkół.
Dowiedzieliśmy się, że celem szkół średnich jest w szczególności przygotowanie uczniów do kariery zawodowej oraz do kontynuacji nauki w szkołach wyższych lub na uniwersytetach, ponieważ szkoły kończą się egzaminem maturalnym. Wyższa szkoła zawodowa kończy się absolutorium, a jej absolwenci mogą dalej kształcić się na uniwersytecie. Od 2003r. w budynku szkoły odbywają się zajęcia fakultatywne Uniwersytetu Karola w Pradze, a studenci Wydziału Pedagogicznego odbywają praktyki pedagogiczne w szkole.
Szkoły mają trzech zarządców: Arcybiskupstwo Praskie, Kongregację Sióstr Bożej Miłości oraz Rycerzy Maltańskich. Finansowane są przez Ministerstwo Szkolnictwa Młodzieży i Sportu, ponieważ zapewniają realizację podstawy programowej.
Każda ze szkół kościelnych (średnie i wyższa) w swoich programach kształcenia uwzględnia dwa zakresy – kształcenia spirytualnego i pastoralnego, a opracowywane plany muszą zawierać część spirytualną, część pastoralną i zawodową. W zakresie liturgicznym obowiązuje uczestnictwo we mszy, chociaż dla uczniów i nauczycieli nie jest ono obowiązkowe.
Dyrektor Mgr. Marie Hotmarova powiedziała nam, że w ramach zadań pastoralnych organizowane są akcje charytatywne, odbywa się współpraca ze stowarzyszeniami (np. niewidomych, niesłyszących), realizowany jest projekt „Adopcja na odległość” w Ugandzie, podejmowane są działania, których celem jest pokrycie kosztów leczenia emerytki na Ukrainie. Nauczyciele i uczniowie współpracują z Domem Opieki Społecznej, uczniowie i studenci biorą udział w wolontariacie. W dalszej części wizyty, podzieleni na dwie grupy, uczestniczyliśmy w zajęciach biologii i pielęgniarstwa oraz w zajęciach praktycznych w zakresie pracy ze służbami medycznymi i opieki nad osobami starszymi.
Obserwowaliśmy działania praktyczne grupy uczniów klasy III Średniej Szkoły Pielęgniarstwa.
Wicedyrektor szkoły socjalnej Lenka Tuzarova omówiła zastosowanie wszystkich pomocy dydaktycznych (fantomy, eksponaty), które były wykorzystywane na zajęciach.
W dalszej części wizyty w szkole Mgr. Olga Annamaria Gabrielová - szkolny metodyk ds. zapobiegania ryzykownym zachowaniom - przedstawiła projekt realizowany w szkole jako system prewencji poświęcony zapobieganiu zagrożeniom i niebezpiecznym zachowaniom uczniów.
System ten obejmuje następujące działania zapobiegające:
· zaburzeniom zachowań w grupie społecznej (szykanom),
· niepowodzeniom szkolnym;
· ryzykownym zachowaniom seksualnym,
· cyberprzemocy i uzależnieniom od internetu,
· nałogom (paleniu papierosów, spożywaniu alkoholu, zażywaniu środków odurzających),
· bulimii i anoreksji.
Podczas omawiania programu dowiedzieliśmy się również, że system zapobiegania ryzykownym zachowaniom realizowany jest w szkole w całym toku kształcenia. Realizacja jego odbywa się zarówno poprzez zapobieganie ryzykownym zachowaniom, jak i doradztwo wychowawcze. W ramach działań prewencyjnych prowadzone są kursy adaptacyjne dla uczniów klas I oraz spotkania i dyskusje (np. ze świadkami historii). Realizowany jest projekt „Noc filmowa”, którego celem jest kształtowanie osobowości uczniów. Wynikiem tego są prace i prezentacje uczniów, które obserwowaliśmy na szkolnych korytarzach.
Wszystkie działania prewencyjne prowadzone przez szkołę sami nauczyciele szkoły oceniają jako skuteczne.
Po południu byliśmy z wizytą w praskim ratuszu, gdzie przedstawiono nam system edukacji funkcjonujący w Pradze, odzwierciedlający również system edukacji w Czeskiej Republice.
Wygląda on następująco:
Ø M S M T – Ministerstwo Szkolnictwa Młodzieży i Sportu,
Ø K U – Krajski Urząd (odpowiednik Urzędu Wojewódzkiego),
Ø O U – Urząd Gminy,
Ø C S I - Czeska Szkolna Inspekcja (odpowiednik polskiego Kuratorium Oświaty),
Ø Skolska Rada – Rada Szkoły,
Ø Reditel Skoly – dyrektor szkoły.
Szkoły publiczne w Czechach działają w oparciu o Kodeks Postępowania Administracyjnego, który nie obowiązuje w szkołach kościelnych i niepublicznych.
Trzeci dzień naszej wizyty w Czechach (w Pradze) zakończyliśmy wspólnym spotkaniem, podczas którego wymieniliśmy swoje uwagi, odczucia i spostrzeżenia.
Dzień czwarty
Jest 16 listopada 2011 r. - czwarty dzień pobytu w Pradze. Dzisiejszy dzień spędziliśmy w Szkole podstawowej. Bardzo serdecznie przywitała nas dyrektor szkoły, która przedstawiła nam organizację pracy na I stopniu {3-5 lat} i II stopniu {6-15} edukacji. Szkoła, którą odwiedziliśmy mieści się w centrum Pragi, uczęszcza do niej 321 uczniów. Uczy w niej 32 nauczycieli. Szkoła prowadzi zajęcia zgodnie z podstawa programowa. W rozszerzonym zakresie zajęcia z plastyki, grafiki komputerowej i animacji, które pokazali nam uczniowie w trakcie obserwowanych zajęć.
Od klasy V organizowane sią zajęcia z ceramiki pod kierunkiem artystki akademickiej. Poza tym, oprócz zajęć w klasach ogólnokształcących organizowane są zajęcia w mniejszych grupach {do 15} dla uczniów z problemami. Dzieciom z I stopnia umożliwia sie korzystanie ze świetlicy w godzinach 6.30-17.30, natomiast na II stopniu prowadzony jest klub szkolny. Ponadto szkoła organizuje międzynarodową wystawę prac plastycznych, którą mieliśmy okazje zobaczyć oraz różnorodne formy zajęć dodatkowych, m.in. kurs narciarski, wycieczki weekendowe, adaptacyjne, zielone szkoły, warsztaty artystyczne.
W szkole prowadzi się autoewaluacje. Wyniki z raportu stanowią podstawę do tworzenia szkolnych planów nauczania, organizowania zajęć dodatkowych z przedmiotów, w zakresie których uczniowie uzyskali niskie wyniki nauczania.
Dzień zakończyliśmy w siedzibie CSI {odpowiednik kuratorium oświaty}, gdzie nasze koleżanki zaprezentowały podstawowe informacje w zakresie 'Ewaluacji w nowym nadzorze pedagogicznym' i egzaminów zewnętrznych przeprowadzanych w naszych szkołach.
Izabela Sidor i Joanna Sawczyn
17 listopada to w Czechach Święto Niepodległości i co się z tym wiąże – dzień wolny od pracy. Urzędy, sklepy, szkoły były pozamykane, jedynie małe sklepiki i restauracje nie świeciły pustkami, ponieważ liczą na odwiedziny turystów. W związku z tym ten dzień różnił się od innych również dla nas.
Do południa zwiedziliśmy Muzeum Pedagogiczne im. J.A.Komenskiego, które powstało już w 1892 roku założone przez czeskich nauczycieli. Znajduje się w nim dokumentacja oraz 25 tysięcy książek, a także eksponaty np. drewniane ławki z kałamarzami (oczywiście pisaliśmy gęsimi piórami). W muzeum mieści się również archiwum, w którym przechowywana jest dokumentacja obrazująca życie sławnych ludzi związanych z pedagogiką. Znajduje się tutaj słownik z 1585 r., w którym było tłumaczenie z czeskiego w 4 językach. Dowiedzieliśmy się, że w Czechach pierwsze szkoły mieściły się przy klasztorach Uczęszczali do nich chłopcy, a dziewczynki obejmowało jedynie wychowanie religijne. Z czasem zaczęły powstawać szkoły rzemiosła i praktycznej nauki zawodu.
Istotną datę dla szkolnictwa czeskiego stanowił rok 1348, kiedy to powstał Uniwersytet Praski, którego założycielem był Karol IV.
Naszą uwagę przykuły liczne książki Jana Amosa Komenskiego, jak i dokumenty związane z jego życiem, które poświęcił oświacie. Dowiedzieliśmy się również, że przez 18 lat mieszkał w Lesznie w Polsce. Do dzisiaj niezwykle interesująca jest jego teoria uczenia się przez przeżywanie i doświadczenie – „Szkoła gry”. Muzeum w swoich zbiorach posiada 250 dzieł J.A.Komenskiego o charakterze dydaktycznym.
Zwróciliśmy również uwagę na Nowy Kodeks Szkolny wprowadzony przez cesarzową Marię Teresę. Stanowił on podwaliny do wyprowadzenia czeskiej edukacji z zapaści, w której się znalazła w XVIII wieku. Cesarzowa wprowadziła m.in. obowiązek szkolny dla dzieci od 6 do 12 lat.
Wiek XIX w Czechach to tzw. reforma Hasnera. Dzięki niej zaczęto egzekwować realizację obowiązku szkolnego.
Przewodniczka tegoż muzeum oprowadzając nas po salach, swoje wypowiedzi urozmaicała szeregiem ciekawostek. Utkwiło nam w pamięci np. to, że do roku 1919 kobiety – nauczycielki nie mogły być mężatkami.
Wizyta w Muzeum Pedagogicznym to spojrzenie na czeską edukację przez całe wieki, począwszy od średniowiecza aż do współczesności. Wychodząc, każdy z nas miał chyba podobne myśli dotyczące tego, jak obecnie w tej dziedzinie jest w Czechach i w Polsce: komputery, tablice interaktywne, ewaluacje…………….i co dalej?
Drugą cześć dnia poświęciliśmy zwiedzaniu pałacu królewskiego oraz katedry na Hradczanach. Oprowadzali nas po tych obiektach inspektorzy z Czeskiej Szkolnej Inspekcji. Zabytki te zrobiły na nas duże wrażenie swoim przepychem i monumentalnością.
Do hotelu wróciliśmy trochę zmarznięci, ale pełni wrażeń po przyjęciu tak potężnej dawki historii obcego państwa. Anna Kozowska, Joanna Koperska-Nadolska
Dzień szósty
Ostatni dzień w Pradze zakończyliśmy wizytą w Czeskiej Szkolnej Inspekcji. Pan Kazimierz Worek i Pan Jan Szotkowski zaprezentowali funkcjonowanie nadzoru pedagogicznego w Czechach na przykładzie działania Inspekcji Morawsko – Śląskiej. Wszyscy z wielkim zainteresowaniem słuchaliśmy wykładów naszych czeskich przyjaciół. Szczególnie interesowały nas podobieństwa i różnice między naszą ewaluacją a ich inspekcją. Podobnie jak u nas dane zebrane w szkole inspektorzy umieszczają w elektronicznej bazie. Prowadzone badania zakończone są raportem, który zamieszczany jest na stronie internetowej Inspektoratu i badanej szkoły. Kluczowa różnica polega na braku triangulacji metod oraz na stosowaniu mniejszej ilości narzędzi badawczych (czescy inspektorzy nie przeprowadzają w szkołach ankiet ani wywiadów z nauczycielami, rodzicami i uczniami). W czasie obserwacji lekcji zwracają uwagę na to, czy nauczyciele motywują uczniów, czy wymagania wobec nich są zróżnicowane oraz czy nauczyciele doskonalą swoje umiejętności w zakresie pracy z dziećmi o szczególnych potrzebach edukacyjnych. Istotnym jest to, że mogą przeprowadzać testy sprawdzające wiedzę uczniów. Głównym źródłem informacji jest dokumentacja szkoły oraz rozmowa z dyrektorem. Jeżeli szkoła nie spełnia kryteriów ustalonych przez Ministerstwo inspektorzy mogą stosować sankcje (np.: skreślenie szkoły z sieci szkół, zobowiązanie dyrektora do opracowania programu naprawczego, skierowanie kontroli). Wszystkie czynności z zakresu nadzoru pedagogicznego zarówno inspekcje jak i kontrole wykonują inspektorzy. Wyjątkiem są kontrole finansowe przeprowadzane przez specjalistę. Czeskie szkoły nie są objęte żadną formą wspomagania ze strony Inspektoratu.
Dowiedzieliśmy się również, że inspekcja przeprowadzana jest w zespołach 3 – 4 osobowych i trwa 3 dni. W ciągu miesiąca inspektorzy przygotowują raport (około 9 stron), z którym zapoznają wyłącznie dyrektora szkoły.
Szczególnie spodobało się nam, że wszystkie czynności inspektorzy wykonują przy pomocy służbowych samochodów. Sporządzili:Jola i Wojtek
